TARİHTE ANTALYA'DA EĞİTİM
2023 YILI TÜBİTAK 2204 B ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİ PROJE YARIŞMASI
PROJEYİ HAZIRLAYANLAR : AYŞE SULTAN MERT 7/B SINIFI - IRMAK CEMRE YEĞİNER 7/B SINIFI
GÖRSELLERİMİZ SAYFAMIZ İÇİN TIKLAYINIZ
ETKİNLİKLERİMİZ SAYFAMIZ İÇİN TIKLAYINIZ
ARKADAŞLARIMIZIN KATKILARI SAYFAMIZ İÇİN TIKLAYINIZ
GÖRÜNTÜLENME SAYISI
TARİHTE ANTALYA'DA EĞİTİM
Projemizde eğitimin öneminin göstergesi olan tarihteki eğitim kurumlarımızı tanıtmaya çalıştık. Anadolu'da birçok örneği olan medreselerin yaşadığımız şehir olan Antalya'daki örneklerini tanıtmaya çalışarak hem kültürel mirasımızın önemi ortaya koymaya aynı zamanda eğitimin her dönemde önemli olduğunu göstermeye çalıştık.
AYŞE SULTAN MERT - IRMAK CEMRE YEĞİNER
ATABEY ARMAĞAN MEDRESESİ
İnşâ Tarihi: H.637 /M.1239-40
Banisi: Atabey Armağan'dır.
Yeri: Antalya Merkez, Kaleiçi, Selçuk Mahallesi, Yivli Minare karşısında 166 ada, 23 parselde yeralmaktadır.
Tarihlendirme: Gıyseddin Keyhüsrev, Alaaddin Medresesi ve Atabey Armağan Medresesi isimleri ile anılan yapının kitabesi H.637/M.1239-40 yıllarına tarihlendirilmektedir.136.Kitabe metni şöyledir:
"El Mülkillah vahdedu emr imaretül medresetül mübareke fi devlet sultan ül azam zıllullahü fil alem Gıyased dünya veddin ebul fethi Keyhüsrev bin Keykubad...Emir ül müminin haldüllahi Sultan ul abdül zaif el muhtaç ila rahmetti rabbih .....armağan fi sene sebi ve selasin ve semaün."
"Mülk Yalnızca Allah'ındır. Bu mübarek medresenin yapılmasını Yüce Sultan, Allah'ın yeryüzündeki gölgesi, Dünyanın ve Dinin yardımcısı fetih babası, Keykubad oğlu Keyhüsrev'in– Emir'ül-müminin ortağı–Allah saltanatını kalıcı kılsın, devletinde zayıf kul Rabbinin rahmetine muhtaç Atabey Armağan emretti sene 637"(1)
ATABEY ARMAĞAN MEDRESESİ
GÖRSEL -1-
IRMAK CEMRE YEĞİNER, 2022
İMARET MEDRESESİ
Yeri: Antalya, Merkez, Kaleiçi, Selçuk Mahallesi, 166 ada, 9 nolu parselde yer almaktadır.
İnşâ Tarihi: 13. yüzyıl
Tarihlendirme: Kaynaklarda Zarbhane Medresesi, Selçuklu Medresesi, İmaret Medresesi, Yivli Minare Medresesi, Ulu Cami Medresesi adlarıyla geçen eser, çeşitli devirlerde yapılan müdahalelerle asli halinden kayıplar vererek, bir kalıntı halinde 20.yüzyıla ulaşmıştır. Araştırmacılar yapının planı ve tarihi konusunda değişik yorumlarda bulunmuşlardır. Binanın kitabesinin tahrip olması nedeniyle okunamaması bani ve inşa tarihi konusunda kesin bir yargıya varılmasını engellemektedir. Medreseye ait vakfiye yoktur. Ancak süsleme programı ve planına bakılarak yapının 13. yüzyıl ortalarına ait olduğu kabul edilmektedir. 17.yüzyılda şehre gelen Evliya Çelebi tarafından medresenin bulunduğu yerle ilgili olarak"Sultan Alaeddin derler ama evvelce kilise imiş. Kapısı üzerinde Hazreti İsa'dan evvel yapıldığı Yunanca yazılıdır. Yine bu kapı üzerinde fetih sahibinin cami yaptırdığı tarih yazılıdır. (2)
İMARET MEDRESESİ
GÖRSEL -2-
AYŞE SULTAN MERT, 2022
790 YILLIK YİVLİ MİNARE'DE RESTORASYON
ATABEY ARMAĞAN MEDRESESİ VE YİVLİ MİNARE KÜLLİYESİ KUŞBAKIŞI GÖRÜNÜMÜ
GÖRSEL -3-
Antalya'da UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınan 790 yıllık Yivli Minare ve doğusunda yer alan Atabey Armağan Medresesi'nde kazı çalışmalarının ardından restorasyona başlanacak. Medresenin temelleri açığa çıkartılıp, Arkeopark alanı olarak ziyarete açılacak.
Tarihi Kaleiçi'nde bulunan Yivli Minare, Antalya'nın ilk İslam yapılarından biri olan ve 13. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Selçuklu eseri Yivli Minare, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne de alındı. 38 metre yüksekliğindeki Yivli Minarede, eserlerin gün yüzüne çıkarılması için kazı çalışmaları yapılıyor. Minarenin kemeri üzerinde bir kitabe bulunuyor.
SADECE KAPISI KALDI
Yivli Minare Cami'nin doğusunda yer alan Atabey Armağan Medresesi ise 1239 yılında inşa edildi fakat günümüze sadece taç kapısı ulaştı. Kapının iki yanında kaba yontu taşlarla inşa edilen duvarlar, üzerinde de sülüs yazılı altı satırlık bir inşa kitabesi bulunuyor.
KAZIDAN ÖNCE PARK ALANIYDI
Yivli Minarenin bulunduğu alanın, ecdadın bıraktığı çok önemli bir miras olduğunu aktaran Antalya Vakıflar Bölge Müdürü Hüseyin Coşar, daha önce park alanı olarak kullanılan bu bölgede kazı çalışmaları yaptıklarını kaydetti. Coşar, "Park alanı olması dışında çeşitli ağaçlar vardı. Yapıya zarar vermekteydi.İnsanların üzerinde dolaştığı bir alandı" dedi.
ZİYARETÇİLERE AÇACAĞIZ
Günümüze sadece kapısı ulaşan Atabay Armağan Medresesi'ni özgün haliyle bırakabilmek için kazı çalışmalarına başladıklarını dile getiren Müdür Coşar, kazının ardından Yivli Minare'nin altında 40 tane mezar bulunduğunu belirtti. Coşar, "Üzerinde maalesef daha önce dolaşılan, gezilen bir alandı. Biz bu mezarları Mevlevihane'nin oraya taşıdık. Tabi müze müdürüyle beraber yaptık. Medresenin kapısını açtığımız zaman bazı izlere ulaştık. İzleri takip ettik ve şuan gördüğümüz Atabay Armağan Medresenin, Selçuklu Medresesinin temellerine ulaştık. Tabi sonradan bazı eklemeler yapılmış. Bu niteliksiz eklemeleri kaldıracağız. Burada biz medresenin temellerini açığa çıkarıp, Arkeopark gibi ziyaretçilere açacağız" ifadelerini kullandı.(3)
ALANYA BELEDİYESİ'NİN OBA MEDRESESİ RESTORASYONU
OBA MEDRESESİ
GÖRSEL -4-
Alanya'daki Beylikler Dönemi mimarisine ait önemli anıtsal yapılardan birisi olan ve Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan Oba Medresesi; Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıflar Meclisi'nin 06.02.2017 tarih ve 93 sayılı kararı ile restorasyon karşılığında 29 yıl süre ile Belediyemiz tarafından kiralanmıştır. Belediyemiz tarafından hazırlatılan projeler doğrultusunda devam eden onarım çalışmasının ardından yapı; eğitim amaçlı bir fonksiyonda değerlendirilecektir.(4)
KARATAY MEDRESESİ'NDE BİLİM SÖYLEŞİLERİ
KARATAY MEDRESESİ
GÖRSEL -5- (5)
Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin Karatay Medresesi'nde düzenlediği 'Medeniyet Dili Türkçe' konulu söyleşiye katılan Doç. Dr. Mehmet Fatih Doğrucan, Türkçe'nin tüm dünyada geçerli bir dil olma potansiyeline sahip olduğunu belirterek, "Bir dilin yaygınlaşması için en büyük görev sanatçılara düşer" dedi.
Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı, bilim, sanat, edebiyat ve felsefe söyleşileri ile Antalyalıları bilim insanlarıyla buluşturmaya devam ediyor. Bu kapsamda Kaleiçi'ndeki Karatay Medresesi'nde söyleşi programı düzenlendi. Karatay Medresesi'nde her ay iki bilim insanını Antalyalılarla buluşturacak söyleşi dizisinin ilk konuğu, Akdeniz Üniversitesi'nden Doç. Dr. Mehmet Fatih Doğrucan oldu. Doğrucan, 'Medeniyet Dili Olarak Türkçe' konulu söyleşi gerçekleştirdi. (6)
GÖRSEL -6-
ANTALYA KARATAY MEDRESESİ TAÇ KAPI SÜTUN SÜSLEMESİ
IRMAK CEMRE YEĞİNER
KETENCİ ÖMER PAŞA CAMİİ
ÖMER PAŞA CAMİİ MEDRESESİ
GÖRSEL -7- (7)
Ketenci Ömer Paşa Camii Osmanlı mimarisi yapı sistemi içinde merkezi planlı tek kubbeli olup, tamamen kesme taştan yapılmıştır. Türünün en gelişmiş örneği özelliğine sahiptir. Elmalı'nın şehir merkezinde yer alır. Güneybatı Anadolu'nun en gösterişli sanat eseridir. Heybetli bir görünüşe sahip olmakla beraber, Osmanlı Devri Türk Mimarisinin Anadolu'da yapılmış az sayıdaki nadide örneklerinden biri olup, Mimar Sinan ekolünün de şaheseridir.
Külliye olarak yaptırılan bu eser; camii türbe medrese şadırvan ve hamamdan oluşmaktadır. Külliye ve Camiinin inşası gayet zarif, görünüşü pek muhteşemdir. Külliye; Camiisi, türbesi, medresesi ve hamamı ile devrindeki diğer büyük külliyelerle boy ölçüşebilecek özelliğe sahiptir. Minberi, mihrabı, kalem işi süslemeleri, 17. Yüzyıl İznik Çinileri ile dört asırdır herkesi cezbetmekte, manevi atmosferiyle büyüleyici güzelliğini hala korumaktadır.(8)
Korkuteli Belediyesi Sinaneddin Medresesi ile 'Mimari Koruma Ödülü'nü kazandı
SİNANEDDİN MEDRESESİ
GÖRSEL -8- (9)
Korkuteli Belediyesi, Sinaneddin Medresesi restorasyonu ile 3'üncü Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresinde, Uluslararası İdealkent Ödülleri kapsamında "Mimari Koruma Ödülü"nü aldı. Korkuteli Belediye Başkanı Hasan Ali İrban, meclis üyelerine medreseye götürerek aldığı ödülün gerekçesini anlattı.
Strazburg'daki Avrupa Konseyi binasında gerçekleşen İdeal Kent Ödül Töreninde Mimari Koruma Ödülü'nü alan Başkan İrban, ödülü Korkuteli halkı ve Belediye adına aldığını söyledi. Medrese içinde Belediye Meclisi üyelerine açıklamalarda bulunan Başkan İrban, Göreve geldiği ilk günlerden itibaren ilçede el atılması gereken sorunlardan birinin ilçe için önemli bir değeri olan Sinaneddin Medresesi'nin atıl durumdaki hali olduğunu söyledi. Belediye başkanlığı görevine geldiği ilk günlerde Medreseyi mutlaka ilçeye yeniden kazandıracağı sözünü verdiğini hatırlatan İrban, " Mimar bir Belediye Başkanı olarak, yıllardır kaderine terk edilmiş ve kapısına kilit vurulmuş Sinaneddin Medresesi'ni tekrar topluma kazandırmak halka faydalı hale getirmek için yola çıktık. Bu konuda neler yapabiliriz diye araştırmalarda bulunduk" dedi.(10)
ANTALYA KARATAY MEDRESESİ
GÖRSEL -9-
ANTALYA KARATAY MEDRESESİ MOTİFİ
AYŞE SULTAN MERT, 2022
Celaleddin Karatay'ın Selçuklu coğrafyasında pek çok yerde yaptırdığı eserler bulunduğu bilinmektedir. Bunlardan birisi de günümüzde Antalya'da kendi ismiyle anılan ve Celaleddin Karatay Medresesi olarak bilinen binadır. Söz konusu bina günümüzde Antalya Kaleiçi'nde, Selçuklu Mahallesi'nde Karadayı Sokak üzerinde bulunmaktadır.Günümüzde medrese olarak anılan binanın mahiyeti hakkında farklı görüşler vardır. Literatür incelendiğinde farklı dönemlere ait kayıtlarda ve binayı değerlendiren uzmanların görüşlerinde eserin Karatay Camii, Karatay Mescidi, Karatay Medresesi ve Karatay Hankahı gibi farklı isimlerle anıldığı görülmektedir. Bina için zikredilen bu tanımlar dışında, esas yerinde bulunan yapı kitabesi de eser için Darü's-Süleha ismini vermektedir.(11)
ANTALYA KORKUTELİ SİNANEDDİN MEDRESESİ
SİNANEDDİN MEDRESESİ KİTABESİ
GÖRSEL -10- (12)
Hamidoğulları Beyliği'ne ait olan medrese seyyah ve araştırmacıların ilgisini çekmiştir. 17. yüzyılda Antalya'yı ziyaret etmiş olan Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde yapı ile ilgili olarak; "Bir medrese, bir han, bir hamam, bir imaret Sultan Alâeddin'indir." şeklinde söz edilmektedir. Korkuteli'nde bulunan medrese kitabesine göre Hamitoğullarından El Emin Sinaneddin Calis tarafından 719 H. (1319) tarihinde yaptırılmıştır.(13)
ANTALYA ALANYA OBA MEDRESESİ
ANTALYA ALANYA OBA MEDRESESİ
GÖRSEL -11-
Alanya'da yer alan bir başka Karamanlı medresesi olan Oba Köyü Medresesi günümüze kadar harap bir halde kendi haline bırakılmış olarak karşımıza çıkmışken Eylül 2020 tarihinde yapının restorasyon çalışmalarının da başladığını söyleyebilirim.Karamanlı döneminin ikinci yarısında yapıldığı düşünülen bu yapıyı Bedrettin Mahmud Bey'in yaptığı söylenmektedir.Kitabesi mevcut olmayan yapının tarihi olarakta 13.yy tarihini yapı için genel olarak verebiliriz.(14)
Atabey Armağan (II. Gıyâseddin Keyhûsrev) Medresesi
HÜSEYİN COŞAR, 2019
ATABEY ARMAĞAN MEDRESESİ
GÖRSEL -12- (16)
Medrese, Antalya merkezdeki Yivli Minare Medresesi'nin karşısında bulunmaktadır. Kesme taştan basık kemerli giriş kapısının iki ucu üçgen ve yarım yıldız motiflerden oluşmaktadır. Kemer taşları zikzaklarla birbirine birleştirilmiştir. Taç kapı kemerinin üstünde sivri kemerli niş içerisinde bulunan altı satırlık kitabede; H. 637(M. 1239/40) senesinde Selçuklu Sultanı, II. Gıyâseddin Keyhusrev zamanında Atabey Armağan tarafından, yapıldığı söylenmektedir. Günümüzde az sayıda süslemesi olan taç kapısı dışında medrese ile ilgili bir tarihi kalıntı mevcut değildir. (15)
ANTALYA ELMALI ÖMER PAŞA CAMİİ MEDRESESİ
MURAT KAAN ARAS, 2017
ANTALYA ELMALI ÖMER PAŞA CAMİİ MEDRESESİ
GÖRSEL - 13
Osmanlı döneminde Elmalı merkezinde yapılmış cami Ketenci Ömer Paşa tarafından 1610 yılında yaptırılmıştır. Klasik dönem sonrasında Anadolu'da inşa edilen önemli külliyelerden birine ait Elmalı Ömer Paşa Külliyesi camisidir. Ömer Paşa Külliyesi olarak da adlandırılan yapıda; şadırvanlı ortak bir avluda karşılıklı yerleştirilen cami ve medrese, caminin güneydoğusuna bitişik türbe ve külliyenin bir parçası olarak kabul edilen ayrı bir yerde bulunan hamamdan oluşmaktadır.
Medrese caminin kuzeyinde cami ile aynı avlu içerisinde bulunmaktadır. Caminin karşısında avluyu üç yönden çevreleyen medrese "U" planlıdır. Medresenin uzun kenarı kuzey cephesinin ortasında, cami ile ortak olan avluya açılan giriş kapısı bulunur. (17)
Yapı bugün kütüphane olarak kullanılmaktadır. Yapı iki onarım geçirmiştir. İlk onarım 1971 yılında yapılmış olup bu onarımla odaların demir kafes şeklindeki kapıları kaldırılarak bugünkü ağaç kapılar eklenmiş, revak bölümündeki zemin taşları oldukça harap olduğundan yenilenmiş, sütunların arası cam ve ağaç gergilerle kapatılarak revak kısmı koridor şekline dönüştürülmüştür. İkinci onarım 1984'de yapılmış bu onarımla ise sadece lambriler değiştirilmiştir. Bu onarımların dışında yapıdaki diğer kısımlar orijinal olarak günümüze gelebilmiştir.(18)
MEDRESELERİN GÜNÜMÜZ EĞİTİMİNE IŞIK TUTABİLECEK MİMARİ YAPILARI
Yaptığımız araştırmalarda tarihimizde eğitime verilen önemi ve medreselerin eğitimin ana unsurunu oluşturduğunu gördük.Medreselerin mimari yapılarıyla günümüz eğitimine ışık tutabileceğine dair bilgiler elde ettik.
Medrese mekân tasarımına bakıldığı zaman günümüzde istenilen ideal eğitim şartları arasından, doğa ile iç içe etkileşim alanlarının oluşturulabileceği ortamların sağlanması gibi dikkate değer özelliklere sahip olması eğitim mekânı tasarımında ilham alınabilecek değerler barındırmaktadır. Olumlu özellikler ile eğitime katkı sağlayacak mekânları bir arada bulunduran medreselerden alınan ilham verici
özellikler, eğitim anlayışında olduğu gibi eğitim yapıları arasında da geçmiş ile gelecek arasında bir bağ kurarak, birçok olumlu özelliği ile yeni nesil eğitim yapı tasarımına ışık tutabilecektir.
1-Davetkâr Giriş Kapısı / Taçkapı: Bir mekân için en önemli unsurlardan biri; ilk etapta mekânın davetkâr bir özelliği olmasıdır ki bunu sağlamanın yollarından biri de yapının karşılama mekânı olan giriş bölümünün ilgi çekici özelliğidir. Nitekim giriş mekânı bir kullanıcının yapıda deneyimlediği ilk mahallerden biridir. İlgi toplayan ve yönlendirme ile öğrenmenin en temel prensiplerinden biri olan merak duygusunun öne çıkarılmış olduğu giriş kapısı, yapıya ulaşma yolundaki isteği arttırarak yapıyı cazibeli bir hale getirir. Bir eğitim yapısı içinde dikkatleri üzerine çekerek merak uyandıran bir giriş, kullanıcıyı farkına bile varmadan psikolojik olarak etkileyerek o yapıya ulaşma arzusunu arttıracaktır. Nitekim tarihi eğitim yapıları medreseler için de dışarıdan bakıldığında ilk göze çarpan çeşitli tezyinat ve yapı elemanı ile süslenmiş taçkapısıdır.
2-Ortak Etkileşim Alanı / Avlu: Geçmişten günümüze bütün toplumlardaki eğitim anlayışında amaç, sadece kendi kültür ve değerlerini genç nesillere aktarmak değil, aynı zamanda verilen bu eğitimin nesiller ve toplumlar arasında kurulan etkileşim ile gelişerek yayılmasıdır. Buradan da anlaşılacağı üzere iletişim yoluyla bilgi paylaşımı, ideal bir eğitimde olması gereken temel unsurlardan biri olma niteliğini taşımaktadır. Sadece nitelikli bir eğitimin verilmiş olması yeterli olmamakla birlikte, aynı zamanda etkileşime imkân sağlayan mekânlar, araçlar vb. her türlü yol ile bilgi aktarımının sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Medrese mimarisinin temel unsurunu oluşturan ve yapının doğa ile iç içe bir bütün olmasını sağlayan avlu, mimari olgusuyla tam olarak bir toplanma mekânı niteliği taşımaktadır. Günümüzde restore edildikten sonra avlusu kullanılan medreseler bunun en canlı örneğidir.
3-İçe Dönük Eğitim Yapısı / İç Bahçeye Açılan Kapılar: Olumsuz dış faktörlere açık olmanın yanında günümüz eğitim yapılarında genel olarak dışa dönük bir şema olduğu gözlemlenmektedir. Ders vaktinde bir arada bulunan talebeler, ders dışı saatlerde birbirlerinden bağımsız bir halde dağınık bir vaziyet almaktadırlar. Bu durum bilgi aktarımı ile öğrenimin önüne geçerek, farklı yaş ve alanla ilgilenen gruplar arasındaki iletişimi azaltmakta, aynı zamanda mekân ile kullanıcı arasında ki bağın kopmasına neden olarak kullanıcının yapıdan uzaklaşmasına sebebiyet vermektedir. Bu durum, eğitim anlayışının olmazsa olmazları arasında bulunan bilgi paylaşımı ile yayılma amacını ortadan kaldırarak farklı alanlar, farklı algı ve düşünceler arasındaki bağı olumsuz yönde etkilemektedir.
Medrese eğitim mantığına baktığımız zaman, günümüz eğitim yapılarından farklı olarak bunun tam tersi bir durum gözlemlenmektedir. Ders vakitlerinde az sayıda talebe ile yapılan eğitim sonrasında, mekân kapılarının iç bahçeye açılması ile oluşturulan ortak toplanma mekânı avluda bir araya gelen talebeler, edindiği farklı deneyimleri paylaşarak bilgi aktarımında bulunabilmektedir
4-Güvenliğin Sağlandığı Eğitim Yapıları / Medrese Beden Duvarı: Yaşadığımız dönem itibariyle ilk ve orta öğretim seviyesindeki okullarda güvenliğin sağlanabilmesi için bahçe etrafına istinat duvarları vb. özellikte yüksek duvarlar yapılmakta, yükseköğretim seviyesindeki eğitim yapılarında ise çevreden gelebilecek olumsuz dış etkenlere karşı engel olmak adına bahçe etrafında herhangi bir çevreleyici unsur bulunmamakla birlikte genellikle fakülte girişlerinde turnike bulunmaktadır. İlk ve orta seviyedeki okullarda talebenin dış mekâna çıkışını engelleme adına güvenlik önlemleri alınırken yükseköğretim kurumlarında fakülte dışı bireylerin fakülteye girişinin engellenmesi adına güvenlik önlemleri alınmıştır. Medreselerde ise durum günümüz eğitim yapılarından farklı olarak, yapının kendisi koruyucu bir kale görevi görmektedir. Yapı içerisine kullanıcıdan bağımsız ses, hayvan gibi canlı ve cansız olumsuz dış faktörlerin geçişini sınırlayan bir özelliğe sahiptir. Avlu içerisinde toplanan talebeler için etrafında gördükleri kuru bahçe duvarları yerine medrese beden duvarları yer almaktadır. Medresenin bu sarmalayıcı özelliği avluda bir araya gelen talebelerin yapı ile olan iletişimini kesmeden daha güvenilir bir ortamda göz önünde ders dışı vakitlerini geçirmelerini sağlamaktadır. Medreselerde dış ortam ile iç ortam arasında ayırıcı rol oynayan beden duvarları, dış ortamdan gelebilecek her türlü canlı-cansız varlıkların oluşturacağı olumsuz etkiyi ortadan kaldırmak adına bir güvenlik alanı oluşturmaktadır. Nitekim dış ortamdan gelebilecek ses, ışık gibi her türlü olumsuz faktör bireyler üzerinde odaklanma sorununu oluşturarak eğitimi olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
5-Eğitim Yapılarında Su Ögesi / Havuz, Çeşme, Selsebil, Şadırvan: Mimari tasarımda da sadece görsel olarak var olmayıp aynı zamanda ses, koku ve temas ile hissedilme özellikleri taşıyan su ögesi tasarımı zenginleştiren unsurların başında gelmektedir. Akustik, yansıtıcı, serinletici, ferahlatıcı, rahatlatıcı, fonksiyonları ayırıcı ya da birleştirici gibi özellikleri ile çeşitli yerlerde kullanılmaktadır.
Medrese mimari düşüncesine baktığımızda genel olarak avlu içerisinde yer alan su ögesi, kimi zaman şadırvan gibi mimari yapıları oluştururken kimi zaman da çeşme ya da havuz olarak kullanılmaktadır. İdeal bir eğitim anlayışının benimsendiği medreselerde su ögesinin sadece süs amaçlı olduğu söylenemeyeceği gibi, günümüze kadar yapılan birçok araştırma su ögesinin insan üzerinde bir takım psikolojik etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Tarihte akustik, eğitime yardımcı, tasavvufi anlatım gibi
çeşitli amaçlarla medreselerde kullanılan su ögesi, içerdiği daha birçok özellik nedeniyle de günümüz eğitim yapılarında kullanılması gereken bir olgudur.
6-Yarı Açık Mekân / Revaklar: Medreselerin revaklı yapısı eğitim mekânlarında aranan yarı açık mekân niteliğini taşımaktadır. Üzeri genel olarak kubbe ve bazen de tonoz ya da ahşap çatı ile örtülmüş, bir cephesi kapalı mahallere bakarken bir diğer tarafı da avluya bakan mekânlardır. Yaşama, dinlenme, eğitim gibi birçok fonksiyonun yerine getirilmesine olanak verirken, sirkülasyonu da sağlamaktadır . Kapalı üst örtüsü, devamlı olarak bir dolaşım alanı oluşturması yağmur, kar gibi iklim şartlarında da açık havaya çıkabilme imkânı sunmaktadır. Yaz sıcağında ise gölgeli bir açık hava alanı oluşturmaktadır. "(19)
GÜNÜMÜZE ULAŞMAYAN ANTALYA'DAKİ MEDRESE İSİMLERİ
"Antalya'da Selçuklulardan kalma medreseler olan İmaret Medresesi, Atabey Armağan Medresesi ve Karatay Medresesi'nin yanı sıra Osmanlı Devleti döneminde yaptırılan medreseler de mevcuttur. Nitekim medreselerin en fazla artış yaşadığı dönem, Osmanlı devleti dönemidir. Herhangi bir sebepten ötürü arşiv belgelerine yansıyan Antalya medreseleri şunlardır: Hatip Süleyman Mahallesinde yer alan "Süleyman Medresesi", Elmalı Mahallesindeki "Hacı Mehmed'in bina eylediği medrese", Süleyman Mahallesinde "Hacı Abbaszâde Hacı Süleyman Medresesi", Tahtapazarı Kızılsaray Mahallesinde "İsmail Efendi Medresesi", Kasab Hacı Ahmed Medresesi, Hacı Cafer Ağa Medresesi, Murad Ağa Medresesi, Esir Hacı Ali Medresesi, Hacı Hasan Medresesi, Keçiyalar Mahallesinde "Hasan Efendi'nin bina eylediği medrese", Gediz kasabasının Kadılar Mahallesinde "Yusuf Efendi'nin bina eylediği medrese", Cami-i âtik Mahallesinde "Hızır Efendis'nin bina eylediği medrese", Murad Paşa Medresesi", sur dışında yer alan "Sefer Ağa Medresesi", "Büyülü Minare Medresesi", "Hacı Emin Medresesi", "Hatuniye Medresesi" ve sur dışındaki Köseler köyünde inşa edilen "Şeyh Sinan Camii Medresesi" bulunmaktadır. Ayrıca zikredilen bu medreseler haricinde bazı çalışmalarda Antalya'da; Müsellim Medresesi, Kesik Minare Medresesi, Karakaş Medresesi, Varsaklı Mehmet Efendi Medresesi, Meydan Medresesi, Sürmeli Medresesi, Canmülk Medresesi, Ahi Kız Medresesi, Hacı Naim Efendi Medresesi, Susam Medresesi, Çömlekçi Medresesi, Değirmenönü Medresesi, Ak Mescid Medresesi, Âşık Doğan Medresesi ve Çukur Medresesi gibi medreselerin de olduğu belirtilmiştir. Antalya'nın yaylak veya yayla bölgesi olarak kullanılan İstanoz nahiyesinde ise arşiv belgelerine göre; Pınarbaşı Medresesi, Hızır Efendi Medresesi, Mustafa Efendi Medresesi, Emir Sinaneddin Medresesi, Hacı Menlü (Mevlüt) oğlu Ömer Medresesi, Ebu Bekir Ağa Medresesi, Koca Hafız Medresesi, Hacı Mollaoğlu El-Hac Ömer Medresesi, Şeyh İsmail Efendi Medresesi bulunmaktadır. Ancak Antalya üzerine çalışmalar yapan Süleyman Fikri Erten medrese sayısının 8 olduğunu ve medreselerin de Kalkanlı Hacı Ahmet Medresesi, Sultan Hatun Medresesi, Koparanzade Hacı Hüseyin Medresesi, Karabayırlı Hacı Hüseyin Medresesi, Kaşlı Ali Efendi Medresesi, İlpağı Hacı Hüseyin Medresesi, Şalaka Ahmet Medresesi, Oyunyeri Medresesi ve Kalkanlı Hacı Ahmet Medresesi, olduğunu belirtmiştir. Antalya'nın diğer bir ilçesi olan Elmalı'da ise inşa edilen medreseler şunlardır: Ketenci Ömer Paşa Medresesi, Esbak Mir-i Ahur Hacı Mehmet Bey Medresesi, Haydar Baba Medresesi, Arifî Ahmed Paşa Medresesi, Hüseyin Efendi Medresesi, Debbağ Baba Medresesi, Şeyh Ümmi Sinan Medresesi, Babazade Hacı Abdurrahman Medresesi, Hacı Şeyh Efendi Medresesi, Mustafa Efendi Medresesi, Hasan Efendi Medresesi, Salih Efendi Medresesi, Halil Efendi Medresesi, Çankırlı Medresesi, Osman Efendi Medresesi ve Örtekiz Köyü'nde "Mehmet Efendi Medresesi". Ayrıca bu medreseler haricinde ismi verilmeyen iki medreseye de arşiv belgelerinde rastlanılmıştır."(20)
KAYNAKLAR :
1-) Sibel DOĞAN,2012,Antalya Mesreseleri,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı,Yüksek Lisans Tez
Erişim adresi : https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=_EOJv4cX9jVY0JlJZpZUlQ&no=e8N2Ywb6y0l5cKwSIq9KxA
2-) Sibel DOĞAN,2012,Antalya Mesreseleri,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi
Erişim adresi : https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=_EOJv4cX9jVY0JlJZpZUlQ&no=e8N2Ywb6y0l5cKwSIq9KxA
3-) İhlas Haber Ajansı,(2020,14 Ekim), 790 YILLIK YİVLİ MİNARE'DE RESTORASYON , Antalya Lider Gazetesi
Erişim adresi: https://www.lidergazete.com/yillik-yivli-minare-de-restorasyon-h118404.htm
4-) Projeler, Oba Medresesi, Alanya Belediyesi
Erişim adresi: https://www.alanya.bel.tr/Proje/70/OBA-MEDRESESI
5-) Kaplan, Deniz,2021, 15 Temmuz, Karatay Medresesi,Deniz Kaplan Kişisel Blog Sitesi
Erişim adresi : https://blog.denizkaplan.net/karatay-medresesi/
6-) Doğan Haber Ajansı, 2020, 22 Ocak,Karatay Medresesi'nde bilim söyleşileri, Milliyet Gazetesi
Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/antalya/karatay-medresesinde-bilim-soylesileri-6128085
7-) Ketenci Ömer Paşa Camii,Elmalı Kaymakamlığı
Erişim adresi: http://www.elmali.gov.tr/ketenci-omer-pasa-camii
8-) Altan,Durmuş,2021,1 Nisan, Ketenci Ömer Paşa Camii (1610), Hergün Medya
Erişim adresi: https://www.hergunmedya.com/makale/ketenci-omer-pasa-camii-1610-935
9-) Güreli,Mustafa,2020,20 Haziran,Sinaneddin Medresesi korkuteli Antalya,TarihGezisi.com
Erişim adresi: https://tarihgezisi.com/medreseler/sinaneddin-medresesi-korkuteli-antalya/
10-) Durmaz,Adem,2018,3 Kasım,Korkuteli Belediyesi Sinaneddin Medresesi ile 'Mimari Koruma Ödülü'nü kazandı,Havadis07.com
Erişim adresi: https://www.havadis07.com/korkuteli-belediyesi-sinaneddin-medresesi-ile-mimari-koruma-odulunu-kazandi
11-) Demir, Mahmut, 2019, Türkiye Selçuklu Emiri Celâleddin Karatay ve
Antalya Dârü's-Sülehâsı, Mediterranean Journal of Humanities, IX/1 (2019)127-140, Antalya
Erişim adresi: http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/9-1/MJH-11-Mahmut_DEMIR.pdf
12-) Korkuteli Sinaneddin Medresesi, Korkuteli e-Tanıtım
Erişim adresi: https://korkuteli.weebly.com/sinaneddin-medresesi.html
13-) Sibel DOĞAN,2012,Antalya Mesreseleri,Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı,Yüksek Lisans Tezi
Erişim adresi : https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=_EOJv4cX9jVY0JlJZpZUlQ&no=e8N2Ywb6y0l5cKwSIq9KxA
14-) Ekinci, Fırat, 2020, Alanya Oba Köy Medresesi, Medrese Dergi,Pamukkale Üniversitesi,Sayı 1
Erişim adresi: https://www.academia.edu/45083788/Alanya_Oba_Medresesi
15-) Demir, Fatih, Anadolu Selçuklu Dönemi Medreseleri ve Medrese Eğitimi, Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat
Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=82VTUsnMpNuJ7t7FLEbwhQ&no=ko3P-GUXdy4cxW3tqy-8dA
16-) Erişim adresi: https://twitter.com/huseyincosar33/status/1112226775143276544/photo/1
17-) Aras Murat, Kaan, 2017, Antalya Elmalı İlçesi Türk Dönemi Tarihi Yapıları, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisansı, Konya
18-) Aksoy, Ümit Lütfi, 2010, Antalya Elmalı Ömer Paşa Cami'nin Mimari ve Süsleme Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı, Isparta
Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=G6y0Flw4u-0DCOZaF6Xb4w&no=DYaLdoKPqOC1ltCldKu4jw
19-) Bayraktar, Maide Berfu, Eroğlu, Bahtiyar, 2019, Medreselerden Yeni Nesil İdeal Eğitim Yapılarına, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, cilt 20, sayı 44
Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/750384
20-) İstek, Gülşen, 2019, 17. ve 20. Yüzyıllar Arasında Arşiv Belgelerine Yansıyan Antalya Medreseleri, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 23 (1): 103-125, Sivas
Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/333803907_17_ve_20_Yuzyillar_Arasinda_Arsiv_Belgelerine_Yansiyan_Antalya_Medreseleri